Choroby układu sercowo-naczyniowego są najczęstszą przyczyną zgonów na świecie. W Polsce co roku z różnych przyczyn umiera około 375 tysięcy osób. Choroby układu krążenia na początku lat 90tych stanowiły przyczynę ok. 52% wszystkich tych zgonów, natomiast w 2010 roku ilość ta zmniejszyła się dzięki rozwojowi nowoczesnej medycyny do 46%. Drugą przyczyną śmierci sąchoroby nowotworowe których częstość niestety się zwiększa. W 1990 roku stanowiły przyczynę zgonów w 19%, w 2000 roku w 23% a w 2010 roku w 24,5%. Trzecią co do częstości przyczyną zgonów są urazy i zatrucia. W 1990 roku stanowiły 7,6% wszystkich zgonów, w 2000 roku 7% a w 2010 roku 6,2%.
Rozwój chorób doprowadzających do zgonów sercowo-naczyniowch jest w znacznym stopniu uwarunkowany stylem życia oraz współistniejącymi czynnikami ryzyka. Udowodniono, że zmiana stylu życia i modyfikacja niekorzystnych czynników ryzyka może opóźnić rozwój chorób układu krążenia zarówno przed wystąpieniem incydentu klinicznego (zawał serca, udar mózgu), jak i po jego wystąpieniu. Postępowanie profilaktyczne u pacjentów z już rozpoznaną chorobą układu krążenia jak i u pacjentów z kilkoma czynnikami ryzyka tych chorób znacznie zmniejsza częstotliwość wystąpienia poważnych incydentów naczyniowych. Tym samym zapobiega to przedwczesnemu inwalidztwu i chorobowości a także powoduje wydłużenie życia i poprawę jego jakości.
Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowch można podzielić na czynniki psychosocjalne, behawioralne, somatyczne oraz na niemodyfikowalne. Do czynników psychosocjalnych należy wykształcenie, stan zatrudnienia, typ pracy, dochód, stan cywilny, poglądy zdrowotne, depresja, stres, wrogość i brak wsparcia społecznego. Do czynników behawioralnych należy palenie tytoniu, dieta, aktywność fizyczna, konsumpcja alkoholu oraz zaburzenia zasypiania. Do czynników somatycznych należy zaliczyć nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, zaburzenia lipidowe, otyłość, zespół mataboliczny, hiperurykemię i hiperhomocysteinemię. Czynniki niemodyfikowalne to wiek i płeć. Płeć żeńska stanowi ochronę przed rozwojem chorób układu krążenia i średnio o około 10 lat opóźnia ich wystąpienie w stosunku do mężczyzn.
W badaniu INTERHEART wykazano że za 80% ryzyka wystąpienia pierwszego w życiu udaru mózgu odpowiedzialne jest nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, hipercholesterolemia, cukrzyca i otyłość. Po uwzględnieniu diety, aktywności fizycznej oraz czynników psychosocjalnych odsetek ten wynosi ponad 90%. Określenie ogólnego ryzyka jest podstawowym krokiem w postępowaniu profilaktycznym, gdyż umożliwia lekarzowi wybór właściwego sposobu leczenia pacjenta. Jak ważne jest odpowiednie ustalenie leczenia udowodniły badania kliniczne które wykazały że redukcja zgonów może wynosić nawet kilkadziesiąt procent. Poza odpowiednią farmakoterapią niezwykle ważny jest odpowiedni styl życia pacjenta. Należy do niego odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, utrzymanie prawidłowej masy ciała, unikanie dymu tytoniowego oraz nadmiernych ilości alkoholu.
Najbardziej korzystną dla układu krążenia jest dieta DASH lub śródziemnomorska. Wykazano że sama dieta może zredykować ryzyko nawet o 75% i więcej. Do produktów które w znaczący sposób obniżają ryzyko należą owoce i warzywa które spożywane w ilości 400g dziennie redukują je o 21%. Czosnek zjadany w ilości 2,7g dziennie redukuje ryzyko o 25%, gorzka czekolada spożywana w ilości 100g dziennie redukuje ryzyko o o 21%, ryby jedzone w ilości 114g cztery razy w tygodniu redukuje ryzyko o 14%, migdały w ilości 68g dziennie o 12% a 150ml czerwonego wina dziennie aż o 32%. Należy pamiętać, że większe ilości alkoholu działają depresyjnie na układ krążenia zwiększając ryzyko.
Dbanie o prawidłową masę ciała i regularny wysiłek fizyczny należy do podstawowych niefarmakologicznych metod leczenia choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy i zaburzeń gospodarki węglowodanowej (stany przedcukrzycowe) oraz zaburzeń lipidowych. Znacząco poprawia również stan układu ruchu zmniejszając bóle związane ze zwyrodnieniem stawów kolanowych, biodrowych i kręgosłupa. Nadmiernie rozwinięta tkanka tłuszczowa jest nie tylko materiałem zapasowym dla organizmu ale przede wszystkim aktywnie hormonalnie czynną tkanką która doprowadza do takich niekorzystnych zmian w organizmie jak nadmierna aktywacja układu renina-angiotensyna i współczulnego układu nerwowego doprowadzając do nadciśnienia tętniczego, wzrost insulinooporności i hiperinsulinemię doprowadzając do cukrzycy typu 2. Przewlekłą niewydolność nerek powoduje glomerulopatia związana z otyłością oraz zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej a przyśpieszoną miażdżycę zaburzenia czynności śródbłonka naczyniowego i przewlekły stan zapalny związany z otyłością. Dbanie o wyeliminowanie najgroźniejszych czynników ryzyka oraz odpowiednie ustalenie leków i ich dawek przez lekarza bezsprzecznie zmniejsza ryzyko udaru mózgu i zawału serca i tym samym znacząco wydłuża pacjentowi życie.
Comments are closed