PRZEWLEKŁA NIEWYDOLNOŚĆ SERCA

Niewydolność serca wg definicji, to stan, w którym w wyniku zaburzenia czynności serca dochodzi do zmniejszenia pojemności minutowej serca w stosunku do zapotrzebowania metabolicznego tkanek ustroju, bądź właściwa pojemność minutowa jest utrzymywana dzięki podwyższonemu ciśnieniu napełniania. Oznacza to, że serce nie jest zdolne dostarczyć odpowiedniej ilości krwi do narządów co powoduje zmniejszenie wydolności wysiłkowej powodując najczęściej uczucie duszności, zmęczenia niewspółmiernego do aktywności (dłuższy spacer lub wchodzenie po schodach) czy gromadzenia się wody w organizmie w postaci obrzęków podudzi lub zastoju w płucach (kaszel oraz trzeszczenia i rzężenia przy osłuchiwaniu).
Niewydolność serca jest jedyną chorobą układu sercowo-naczyniowego, której zapadalność i częstotliwość występowania w populacji ogólnej stale się zwiększają. Wynika to ze starzenia się współczesnych społeczeństw oraz jest odległą konsekwencją nowoczesnego leczenia ostrych powikłań zawału serca oraz nadciśnienia tętniczego w przypadku których udaje się skutecznie leczyć stany nagłe ale wciąż nie ma możliwości zapobiegania powikłaniom odległym. Szacuje się, że w naszym kraju choruje na niewydolność serca co najmniej 600-700 tysięcy ludzi, a najczęściej ta choroba dotyka pacjentów po 80 roku życia i występuje u około 20% z nich.
Niewydolność serca dzieli się na ostrą (wymagającą leczenia szpitalnego) oraz przewlekłą (często dającą na początku skąpe objawy). Dzieli się ją również na skurczową i rozkurczową (zależną od czynności skurczowej lewej komory serca), a także na lewokomorową i prawokomorową (w zależności od dominującego zespołu objawów zatrzymywania wody w krążeniu małym lub dużym).
Czynniki ryzyka dzielą się na podstawowe kliniczne czynniki ryzyka choroby czyli: nadciśnienie tętnicze, zawał serca, przerost lewej komory serca, cukrzyca, otyłość, wada zastawkowa serca, a także wiek i płeć męska. Do czynników toksycznych należy chemioterapia z powodu choroby nowotworowej, alkohol, kokaina oraz niektóre leki stosowane w przeroście gruczołu krokowego przez urologów. Do pozostałych czynników ryzyka należy palenie tytoniu, hipercholesterolemia, przewlekła choroba nerek, albuminuria (wydalanie białka z moczem w większej niż fizjologiczna ilości), niedokrwistość, siedzący tryb życia, stres, zaburzenia rytmu serca, zwiększone stężenie peptydów natriuretycznych we krwi (badanie wykonywane w poradniach kardiologicznych), zaburzenia oddychania w czasie snu, a także polimorfizmy genowe (czynniki genetyczne).
Najczęstsze przyczyny niewydolności serca które odpowiadają za około 90% przypadków to połączenie nadciśnienia tętniczego z chorobą niedokrwienną serca, pozostałe przyczyny są rzadsze i należą do nich wady serca, kardiomiopatie (grupa chorób mięśnia sercowego), zaburzenia rytmu serca, toksyny, choroby tarczycy, nadnerczy, cukrzyca, choroby reumatologiczne, zakażenia wirusem HIV oraz przyczyny żywieniowe takie jak niedobór witaminy B1, selenu, karnityny, wyniszczenie i otyłość.
Objawy niewydolności serca nie są specyficzne dla tej choroby i mogą dotyczyć różnych narządów i układów. Objawy ogólnoustrojowe to zmęczenie, niedożywienie, wyniszczenie, ubytek masy mięśni szkieletowych, tkanki tłuszczowej i kostnej, uczucie zimna. Objawy skórne to obrzęki, bladość, sinica, żółtaczka, sucha skóra ze zmianami troficznymi. Objawy z układu oddechowego to duszność wysiłkowa lub spoczynkowa, trzeszczenia i rzężenia przy osłuchiwaniu płuc oraz stłumienie wypuku przy opukiwaniu. Objawy z układu pokarmowego to ból brzucha, wzdęcia, wodobrzusze, powiększenie wątroby i śledziony, biegunka, zaparcia, nudności. Objawy z układu nerwowego to niepokój, lęk, depresja, zmniejszona sprawność umysłowa oraz zaburzenia snu. Objawy ze strony układy sercowo-naczyniowego to ból w klatce piersiowej, kołatanie serca, zasłabnięcia, omdlenia, patologiczne szmery przy osłuchiwaniu a objawy ze strony układu moczowego to nocne oddawanie moczu i oddawanie moczu w małych ilościach. Objawy wymienione wyżej nie występują oczywiście wszystkie naraz, obraz chorobowy zależy od czynników indywidualnych pacjenta, jego wieku, stopnia zaawansowania niewydolności serca i chorób towarzyszących.
Badania dodatkowe które są bardzo pomocne w rozpoznaniu to przede wszystkim badanie echokardiograficzne (tzw. echo serca) i badanie stężenia peptydów natriuretycznych z krwi obwodowej a także EKG, Rtg klatki piersiowej oraz morfologia, kreatynina, elektrolity, glukoza, transaminazy, TSH i analiza moczu. Leczenia niewydolności serca można podzielić na niefarmakologiczne do którego należy odpowiednia dieta, ograniczenie podaży płynów, regularna kontrola masy ciała, regularna aktywność fizyczna, unikanie alkoholu, tytoniu, niektórych leków czy unikanie podróży do miejsc położonych na dużych wysokościach lub bardzo gorących i wilgotnych. Postępowanie farmakologiczne to konieczność zastosowania u pacjenta leków które wybitnie poprawiają rokowanie (redukują śmiertelność) do których należą inhibitory konwertazy angiotensyny lub sartany oraz antagoniści aldosteronu i b-blokery. Leki wspomagające to leki moczopędne, glikozydy naparstnicy, leki rozszerzające naczynia i niektóre leki antyarytmiczne. W niektórych przypadkach należy rozważyć wszczepienie stymulatora serca, kardiowertera-defibrylatora, operacje zastawek serca, a w skrajnych przypadkach przeszczepienie serca lub serca łącznie z płucami. Niestety śmiertelność spowodowana niewydolnością serca jest bardzo duża i szacuje się że 50% pacjentów umrze do 5 lat od rozpoznania choroby dlatego tak ciężko chorzy pacjenci powinni zostać objęci opieką specjalistyczną. Odpowiednie zastosowanie leków w dawkach indywidualnie dobranych do pacjenta znacznie redukuje ilość zgonów i hospitalizacji związanych z zaostrzeniami choroby.