Cukrzyca wg definicji Światowej Organizacji Zdrowia to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym stężeniem glukozy we krwi) wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia w cukrzycy wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. Obowiązująca klasyfikacja cukrzycy wg WHO dzieli chorobę na główne jej typy:
– cukrzyca typu 1 – spowodowana jest zniszczeniem przez proces immunologiczny lub nieustalony komórek beta trzustki co prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny
– cukrzyca typu 2 – wynika z postępującego upośledzenia wydzielania insuliny, rozwijającego się w warunkach insulinooporności czyli zmniejszenia wrażliwości mięśni, tkanki tłuszczowej, wątroby oraz innych tkanek organizmu na insulinę
– cukrzyca o znanej etiologii – związana z defektami genetycznymi czynności komórek beta trzustki i defektami genetycznymi działania insuliny oraz z chorobami zawnątrzwydzielniczej części trzustki, endokrynopatiami, zakażeniami a także może być wywołana przez leki i środki chemiczne
– cukrzyca ciążowa – stany hiperglikemiczne lub cukrzyca rozpoznane podczas ciąży
Według badania NATPOL PLUS szacuje się że w Polsce na cukrzycę choruje ok 1,6 mliona osób. Na cukrzycę typu 1 ok 0,3% populacji a na znacznie częściej występującą cukrzycę typu 2 od 1,6% do 4,7% Polaków chociaż istnieją doniesienia że wskażnik ten może sięgać nawet 5,3%. W Polsce badanie Screen-Pol pokazało że cukrzyca typu 2 dotyczy 12-15% chorych po 40. roku życia zgłaszających się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Objawy choroby są zróżnicowane i nieswioste, związane z typem cukrzycy i dynamiką przebiegu choroby. Ponad połowa cukrzycy typu 2 przebiega bez żadnych objawów. Do typowych objawów choroby należy wielomocz, wzmożone pragnienie, osłabienie i senność spowodowanie odwodnieniem oraz chudnięcie. Objawy te znacznie częściej pojawiają się w cukrzycy typu 1, podobnie jak kwasica i śpiączka ketonowa które często bywają pierwszą zauważoną manifestacją choroby u dzieci i młodzieży. Rzadkim objawem jest skłonność do zakażeń układu moczowego i ropnych zakażeń skóry.
Większa część przypadków cukrzycy przebiega bezobjawowo co zmusza lakarza do czynnego poszukiwania choroby. Lekarz powinien minimum raz w roku zlecać wykonanie pacjentowi oznaczenia glikemii na czczo lub testu obciążenia glukozą (OGTT). Do czynników zwiększonego ryzyka zachorowania należą: rozpoznany wcześniej stan przedcukrzycowy, nadwaga i otyłość, cukrzyca występująca u rodziców i rodzeństwa, mała aktywność fizyczna, przebyta cukrzyca ciążowa, urodzenie dziecka o masie ciała >4kg, nadciśnienie tętnicze, zespół policystycznych jajników, choroba układu sercowo-naczyniowego, niskie stężenie cholesterolu HDL i wysokie stężenie triglicerydów a także przynależność etniczna ( głównie rdzenni Amerykanie, Azjaci, Afroamerykanie i Amerykanie pochodzenia meksykańskiego).
Leczenie cukrzycy jest kompleksowe i wymaga zastosowania wszystkich metod terapeutycznych do których należą:
-edukacja terapeutyczna
-leczenie dietetyczne
-wysiłek fizyczny
-leczenie farmakologiczne
-zwalczanie czynników ryzyka choroby sercowo-naczyniowej, zwłaszcza nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych oraz palenia tytoniu
-leczenie powikłań cukrzycy
Już kilkadziesiąt lat temu Elliott Joslin powiedział „kto więcej wie o cukrzycy, żyje dłużej” – maksyma ta sprawdza się w tej chorobie jak w żadniej innej. Chory na cukrzycę, a w szczególności typu 1 musi być wyedukowany w zasadach prowadzenia terapii i diety ponieważ typ 1 leczy się tylko i wyłącznie insuliną. Typ 2 cukrzycy leczy się początkowo lekami doustnymi w odpowiednim zestawieniu lecz w miarę upływu lat i tak zwykle koniecznym staje się włączenie insuliny do terapii. Dobór leków przez lekarza na początku choroby jest niezwykle ważny ponieważ leki z grupy biguanidów (metformina) powodują zmniejszenie masy ciała a leki z grupy sulfonylomocznika przyrost masy ciała, natomast nowoczesne leki inkretynowe nie wpływają na masę lub nieznacznie ją zmniejszają. Masa ciała ma kluczowe znaczenie w leczeniu i w cukrzycy typu 2 jej zmniejszenie zawsze poprawia glikemie i stopień wyrównania choroby.
Co bardzo istotne istnieją doniesienia że niektóre leki grupy sulfonylomoczników mogą zwiększać ryzyko zawału serca i udaru mózgu, a niektóre je zmniejszają stąd niezwykle ważna rola lekarza prowadzącego cukrzycę w ustaleniu schematu terapii.
Leczenie wielokierunkowe obejmujące nie tylko wyrównanie stężenia glukozy we krwi ale także normalizację nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych, masy ciała wykazane w badaniu o akronimie Steno-2 udowodniło jak lekarz powinien podejść do pacjenta z cukrzycą i innymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowymi. Okazało się, że grupa leczona intensywnie miała znacznie mniej zawałów serca, udarów mózgu i amputacji kończyn.
Cukrzyca źle wyrównana w szybkim czasie doprowadza do powikłań, która dzielą się na ostre i przewlekłe. Do ostrych powiklań cukrzycy należy kwasica ketonowa, nieketonowy stan hiperosmolarny i hipoglikemia. Powikłania przewlekłe dzielą się na powikłania mikroangiopatyczne takie jak uszkodzenie wzroku (retinopatia cukrzycowa), uszkodzenie nerek (cukrzycowa choroba nerek prowadząca do ich niewydolności) oraz uszkodzenie układu nerwowego (polineuropatia cukrzycowa). Do powikłań makroangiopatycznych należą choroba niedokrwienna serca i zawał mięśnia sercowego, udar mózgu i zespół stopy cukrzycowej.
Dobre wyrównanie cukrzycy możliwe jest do sprawdzenia dzięki badaniom labolatoryjnym, głównie oznaczeniu z krwi średniego poziomu glukozy sprzed ostatnich trzech miesięcy czyli hemoglobiny glikowanej (HbA1c) która jest od dawna dostępna jako badanie podstawowe w praktyce lekarza rodzinnego. Lekarz prowadzący pacjenta z cukrzycą powinien minimum dwa razy w roku oznaczyć Hba1c a w przypadku wartosci > 7,0% (w niektórych przypadkach >6,5%) podjąć decyzję o intensyfikacji leczenia dzięki czemu pacjent lepiej wyrównany ma szanse na dłuższe przeżycie.
Comments are closed