Zaburzenia lipidowe, to stany w których stężenie lipidów i lipoprotein w osoczu przekraczają wartości uznane za prawidłowe. W praktyce klinicznej wyróżnia się głównie hipercholesterolemię i dyslipidemię arterogenną oraz rzadziej spotykany zespół chylomikronemii. Do celów praktycznych cholesterol oznaczany w laboratoriach dzieli się na cholesterol całkowity, cholesterol frakcji LDL (niekorzystny dla zdrowia), cholesterol frakcji HDL (korzystny dla zdrowia) oraz triglicerydy. W rzeczywistości frakcji lipidowych wyróżnia się znacznie więcej, ale do praktyki klinicznej oznacza się tylko cztery podstawowe.
Hipercholesterolemia oznacza zwiększone stężenie cholesterolu LDL w osoczu. Zgodnie z wytycznymi ESC 2012 za nieprawidłowe u ludzi zdrowych uznaje się stężenie cholesterolu LDL > 115mg/dl (3,0mmol/l) i cholesterolu całkowitego >190mg/dl (5,0mmol/l).
Dyslipidemia arterogenna charakteryzuje się współwystępowaniem zwiększonego stężenia triglicerydów >150mg/dl (1,7mmol/l), małego stężenia cholesterolu HDL ponad 40mg/dl (1,0mmol/l) oraz występowania nieprawidłowych cząsteczek cholesterolu LDL (tzw.małych,gęstych LDL) i z tego powodu zwana jest triadą lipidową. Wg badania NATPOL 2011 szacuje się, że na zaburzenia lipidowe choruje ponad 60% dorosłych Polaków co daje olbrzymią liczbę 18 milionów ludzi, a co najgorsze aż 10,8 miliona Polaków nie jest świadoma tego faktu!
Wysokie stężenie cholesterolu w osoczu na które bardzo często nakładają się inne czynniki chorób naczyń takie jak np. nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki węglowodanowej, palenie papierosów, otyłość czy brak aktywności fizycznej doprowadzają do przedwczesnej miażdżycy tętnic. Miażdżyca w zależności od lokalizacji łożyska naczyniowego które objęła może wywołać chorobę niedokrwienną serca (chorobę wieńcową), miażdżycę tętnic szyjnych predysponującą do udarów mózgu, miażdżycę tętnic kończyn dolnych powodując tzw chromanie przystankowe. Może również lokalizować się w tętnicach krezkowych doprowadzając do zawałów jelit, w tętnicach nerkowych pogarszając funkcje nerek. Warto nadmienić, że występowanie zaburzeń erekcji u mężczyzn często bywa pierwszym objawem miażdżycy. Tak więc zaburzenia wzwodu u mężczyzn w średnim wieku (zwłaszcza palących papierosy) zawsze wymagają oznaczenia lipidogramu i korekty zaburzeń lipidowych.
W leczeniu podwyższonych stężeń lipidów w osoczu bardzo dużą rolę odgrywa odpowiednia dieta. Należy zmniejszyć spożycie tłuszczu, w tym cholesterolu i kwasów tłuszczowych nasyconych oraz cukru. Należy wybierać chude mięso (np. drobiowe) i ryby. Mięso czerwone spożywać maksymalnie trzy razy w tygodniu. Mięso można zastąpić potrawami z nasion strączkowych. Sposród produktów nabiałowych należy wybrać te o niskiej zawartości tłuszczu unikając serów topionych i dojrzewających. Należy unikać spożywania wafelków, ciastek z kremem,kruchych i francuskich, czekolad i tortów które można zastąpić owocami i orzechami. Do smażenia najlepiej używać oliwy z oliwek lub oleju rzepakowego. Powinno się zwiększyć spożycie niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, przede wszystkim z rodziny omega-3 i omega-6 oraz błonnika pokarmowego. W tym celu należy jeść przynajmniej 2 razy w tygodniu ryby morskie, 1-2 łyżki dziennie orzechów i nasion, 400 gram dziennie warzyw i owoców, jasne pieczywo należy zastąpić ciemnym, należy spożywać pełnoziarniste płatki zbożowe (np. owsiane) oraz otręby i zarodki pszenne. Oczywiście należy również pamiętać o spożywaniu produktów bogatych w beta-karoten (żółte i pomarańczowe warzywa i owoce oraz zielone warzywa liściaste), foliany (zielone warzywa liściaste i płatki zbożowe), flawinoidy (cebula, pomidory, papryka, brokuły, jabłka, jagody, czarna porzeczka i winogrona), witaminy E (oleje roślinne,orzechy, nasiona,zarodki pszenne), witaminy C (porzeczki, truskawki, papryka, cytrusy, brokuły). Jeżeli czytelnik ma pozwyższone stężenie cholesterolu powinien pamiętać o wyeliminowaniu z diety produktów bogatych w cholesterol i nasycone kwasy tłuszczowe, jeżeli ma podwyższone stężenie triglicerydów z jadłospisu należy wyeliminować alkohol i słodycze. Każde zaburzenie lipidowe zmniejsza również normalizacja masy ciała u osób z nadwagą i otyłych poprzez odpowiednią dietę i zwiększoną aktywność fizyczną.
Leczenie farmakologiczne zaburzeń lipidowych zależy od profilu pacjenta a przede wszystkim od jego ryzyka sercowo-naczyniowego wyliczanego najczęściej za pomocą karty ryzyka SCORE dla populacji polskiej. Wyrażone w procentach ryzyko oznacza prawdopodobieństwo zgonu z przyczyn sercowo- naczyniowych w ciągu najbliższych 10 lat.
Do zmniejszenia stężenia lipidów w osoczy służą leki z grupy statyn które są inhibitorami reduktazy 3-hydroksy-3-metyloglutarylokoenzymu A (HMG-CoA), fibraty aktywujące receptory aktywowane proliferatorami peroksysomów, żywice jonowymienne wiążące w jelitach kwasy tłuszczowe i zmniejszające transport zwrotny do wątroby, ezetymib wybiórczo hamujący wchłanianie cholesterolu pochodzenia pokarmowego i zawartego w żółci oraz kwas nikotynowy hamujący wytwarzanie triglicerydów w wątrobę.
Decyzja o leczeniu przez lakarza zaburzeń lipidowych zawsze powinna być poprzedzona wnikliwą oceną pacjenta oraz określeniem jego ryzyka sercowo-naczyniowego wg karty SCORE. Po zastosowaniu określonej dawki leku zwykle po trzech miesiącach terapii należy oznaczyć kontrolny cholesterol z frakcjami w upewnić się czy pacjent osiągnął cel terapeutyczny ponieważ normalizacja zaburzeń lipidowych znacząco wydłuża życie redukując ryzyko udaru mózgu i zawału serca.
Comments are closed